در ظاهر، اجرای یک دیوار ساده‌ترین بخش ساخت‌وساز به‌نظر می‌رسد، اما وقتی پای ایمنی و دوام در میان باشد، همین دیوار می‌تواند نقطه ضعف کل سازه شود! اگر وال پست‌ها به‌درستی طراحی و اجرا نشوند، کوچک‌ترین زلزله یا نشست زمین، دیوار را به نقطه‌ای برای شروع ترک یا حتی ریزش تبدیل می‌کند. در این مقاله، به سراغ ضوابط اجرای وال پست دیوار رفته‌ایم؛ ضوابطی که دانستن و رعایت آن‌ها نه‌تنها ضامن پایداری سازه است، بلکه خیال شما را از بابت دوام دیوارها راحت می‌کند. اگر می‌خواهید بدانید مهندسان حرفه‌ای چگونه دیوارهایی بدون ترک و مقاوم می‌سازند، تا پایان با ما همراه باشید.

ضوابط وال پست در آیین نامه 2800

آیین‌نامه 2800 ایران که به طراحی ساختمان‌ها در برابر زلزله اختصاص دارد، ضوابط مشخصی را برای اجرای وال پست در دیوارهای غیر باربر ارائه کرده است. بر اساس این آیین‌نامه، دیوارهای غیرباربر باید به‌گونه‌ای طراحی و مهاربندی شوند که در هنگام وقوع زلزله از سازه جدا نشوند و موجب آسیب یا ریزش نشوند. یکی از راهکارهای مؤثر برای تحقق این هدف، استفاده از وال پست‌های قائم و افقی در فواصل مشخص است تا دیوارها در برابر حرکات جانبی مقاومت لازم را داشته باشند.

در بندهای مرتبط این آیین‌نامه، بر اهمیت اتصال مناسب وال پست‌ها به سازه، ایجاد درز انقطاع بین دیوار و اسکلت، و استفاده از مصالح مناسب برای جذب ارتعاشات تأکید شده است. همچنین مشخص شده که اجرای وال پست برای دیوارهای بلندتر از 3.5 متر یا دیوارهای دارای بازشو (مانند پنجره یا در) الزامی است. رعایت این ضوابط نه‌تنها از نظر ایمنی ضروری است، بلکه شرط لازم برای تایید نقشه‌ها در فرایند صدور پروانه ساخت نیز به‌شمار می‌آید.

از طرفی، در آیین‌ نامه‌ های بهسازی ساختمان‌های موجود نیز به اهمیت مهاربندی اصولی دیوارها با استفاده از وال پست‌ها اشاره شده است، به‌ویژه در مواردی که ساختمان‌ها در مناطق با خطر لرزه‌ای بالا قرار دارند یا دیوارها دچار آسیب‌دیدگی شده‌اند. در این موارد، اجرای اصولی وال پست نقش کلیدی در افزایش دوام، پایداری و عملکرد لرزه‌ای ساختمان ایفا می‌کند. در مجموع، پیروی از ضوابط وال پست در آیین‌نامه 2800، گامی مهم در جهت ایمن‌سازی ساختمان در برابر زلزله و سایر مخاطرات سازه‌ای است؛ چه در ساخت‌وسازهای جدید و چه در بهسازی بناهای موجود.

ضوابط اجرای وال پست در مقررات ملی ساختمان

بر اساس مقررات ملی ساختمان در رابطه با اجرای وال پست، اجرای وال پست برای دیوارهای غیرباربر و تیغه‌ها دارای ضوابط مشخصی است که رعایت آن‌ها برای تضمین ایمنی سازه الزامی است. طبق این ضوابط، وال پست باید از چهار طرف دیوار یا تیغه به‌درستی اجرا شود تا پایداری لازم در برابر نیروهای جانبی فراهم گردد. لبه‌های عمودی تیغه‌ها نیز باید بسته شده و بر روی یکی از اجزای سازه‌ای یا یک تیغه وال پست عمود قرار گیرند.

تیغه‌ها معمولاً از فولاد ساخته می‌شوند و در صورت لزوم باید به یکدیگر متصل شوند تا یکپارچگی سیستم حفظ شود. وال پست‌ها به‌عنوان عناصر مهاربند، وظیفه کنترل عرض استاندارد دیوارهای پارتیشن و غیرباربر را دارند و باید تا ارتفاع کامل دیوار، یعنی تا سقف، امتداد یابند.

در دیوارهای آجری، حداقل ضخامت دیوار باید با عرض آن برابر باشد تا مقاومت کافی تأمین شود. همچنین، حداکثر ارتفاع مجاز برای دیوارها و پارتیشن‌های غیرباربر ۳.۵ متر از کف طبقه مجاور است؛ چنانچه ارتفاع از این مقدار بیشتر یا کمتر باشد، دیوار باید به‌طور مؤثر توسط وال پست مهار شود.

در مورد طول دیوار نیز باید توجه داشت که حداکثر فاصله مجاز بین دو وال پست قائم، نباید از ۶ متر تجاوز کند. به‌عبارت دیگر، اگر طول دیوار کمتر از ۶ متر باشد، نیازی به اجرای وال پست میانی نیست؛ اما در دیوارهایی با طول بیشتر، اجرای وال پست در هر ۶ متر الزامی است.

اجزاء تشکیل دهنده وال پست

در فرآیند ساخت ساختمان، یکی از نکات بسیار مهم، ایجاد اتصال مناسب بین دیوارهای غیرباربر و اعضای اصلی سازه مانند ستون‌هاست. در صورتی که این اتصال به درستی انجام نشود، دیوارها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله یا فشار باد دچار ضعف شده و احتمال تخریب آن‌ها وجود دارد. برای جلوگیری از این مشکل، از المانی به نام وال پست (Wall Post) استفاده می‌شود. وال پست‌ها نقشی حیاتی در مهار دیوارها و انتقال نیروهای جانبی به اسکلت اصلی سازه دارند.

در گذشته، وال پست‌ها از چوب ساخته می‌شدند، اما با پیشرفت تکنولوژی و افزایش نیاز به مقاوم‌ سازی، این نوع متریال کنار گذاشته شده است. امروزه، وال پست‌ها عمدتاً در دو نوع فلزی و بتنی اجرا می‌شوند. وال پست فلزی رایج‌ ترین نوع در ساختمان‌سازی مدرن است که معمولاً در دو طرف دیوار نصب می‌شود. در مقابل، وال پست بتنی معمولاً به‌ صورت مسلح طراحی شده و در یک سمت دیوار به‌کار می‌ رود. برای افزایش مقاومت، در سمت مقابل نیز از قاب‌هایی مانند نبشی استفاده می‌شود.

انواع وال پست

از نظر نحوه اجرا و موقعیت نصب، وال پست‌ها به سه دسته کلی تقسیم می‌شوند:

1. وال پست افقی

اگرچه وال پست معمولاً برای تقویت اجزای عمودی دیوار استفاده می‌شود، اما در برخی شرایط، وال پست به صورت افقی نیز نصب می‌گردد. وال پست افقی نقش تکیه‌گاه را برای دیوار ایفا کرده و باعث افزایش پایداری آن می‌شود. به همین دلیل، گاهی به آن وال پست تکیه‌گاهی نیز گفته می‌شود. برای استحکام بیشتر این نوع وال پست، از تسمه‌های فلزی استفاده می‌شود که به دور ستون اصلی جوش داده شده و قاب وال پست به آن متصل می‌گردد. این اتصال مانع از تغییر شکل یا تخریب وال پست در طول زمان می‌شود.

2. وال پست عمودی (قائم)

وال پست عمودی به‌گونه‌ای طراحی شده که تمام ضخامت دیوار را در بر می‌گیرد و به‌ویژه در شرایطی کاربرد دارد که دیوار تحت بارهای خمشی سنگین قرار دارد. با اجرای وال پست عمودی، نیروها به شکل موثرتری به اسکلت ساختمان منتقل شده و از آسیب‌های ناشی از خمش جلوگیری می‌شود. از نظر ظاهری، شباهت زیادی به وال پست افقی دارد، اما وظیفه و محل نصب آن کاملاً متفاوت است.

3. وال پست ترکیبی

در مناطقی که در معرض زلزله یا بادهای شدید قرار دارند، استفاده از وال پست ترکیبی ضروری است. وال پست ترکیبی شامل تلفیقی از وال پست‌های افقی و عمودی است که با هم به‌صورت یک قاب مستحکم عمل می‌کنند. این نوع اجرا، بالاترین سطح ایمنی را برای دیوارهای بلند و حساس فراهم کرده و مانع از ترک‌خوردگی یا تخریب دیوار می‌شود. اساس عملکرد وال پست ترکیبی، انتقال مؤثر نیروهای جانبی (مانند زلزله و باد) از دیوار به فریم اصلی سازه است.

انواع استانداردهای اجرای دیوار وال پست

استانداردهای عملکرد وال پست در دیوارها بر اساس نوع مصالح به‌کار رفته، معمولاً به دو دسته فلزی و بتنی تقسیم می‌شوند. وال پست بتنی بیشتر در سازه‌های بنایی و دیوارهای جداکننده مورد استفاده قرار می‌گیرد، در حالی که وال پست فلزی در ساختمان‌هایی با اسکلت فلزی یا بتنی کاربرد دارد. در این نوع سازه‌ها، وال پست‌ها اغلب از مقاطعی مانند قوطی، نبشی، تسمه یا تیرآهن ساخته می‌شوند.

از نظر نحوه اجرای وال پست در اسکلت بتنی و فلزی باید اینگونه بیان کنیم که :

   1. در صورتی که دهانه دیوار وسیع باشد، وال پست عمودی از تیر طبقه پایین تا تیر طبقه بالا امتداد یافته و به آن‌ها جوش داده می‌شود تا پایداری لازم ایجاد شود.

   2. در مقابل، وال پست افقی معمولاً در ارتفاع میانی دیوار نصب شده و علاوه بر مهار دیوار در برابر نیروهای جانبی، نقش مهمی در جلوگیری از ترک‌های خمشی دارد.

در نهایت، وال پست‌ها نقش اتصال‌دهنده بین دیوار و اسکلت سازه را ایفا می‌کنند و با ایجاد پیوستگی بیشتر، مانع از حرکت آزادانه دیوار در برابر نیروهایی مانند زلزله، نشست یا باد می‌شوند. رعایت دقیق این استانداردها، گامی مؤثر در افزایش ایمنی و عمر مفید دیوارهاست.

استانداردهای اجرای وال پست چگونه رعایت می‌شوند؟

در سازه‌های مختلف از جمله ساختمان‌های بتنی، اسکلت‌های فلزی و دیوارهای ساخته‌شده با بلوک‌های سیمانی یا سبک، اجرای صحیح وال پست طبق استانداردها نقش بسیار مهمی در ایمنی و پایداری دیوارها دارد. در ادامه با روش‌های اجرای وال پست در انواع سازه‌ها آشنا می‌شویم:

اجرای وال پست در سازه‌های بتنی

برای اجرای وال پست روی سازه بتنی، ابتدا محل دقیق نصب وال پست مطابق نقشه‌های اجرایی مشخص می‌شود. سپس، قطعات اتصال‌دهنده (صفحات فلزی) در کف و سقف نصب می‌گردند. در مرحله اجرای دیوارچینی، فاصله میان وال پست و مصالح دیوار باید رعایت شود تا درز حرکتی ایجاد گردد. هنگام چیدن بلوک‌ها، گیره‌هایی در هر دو رج نصب شده و به صفحات اتصال بالا و پایین جوش داده می‌شوند.

پس از تکمیل دیوارچینی، با استفاده از میلگرد یا سیم تقویتی، آرماتور به گیره‌ها متصل شده و قالب‌بندی برای بتن‌ریزی انجام می‌شود. پس از بتن‌ریزی و باز کردن قالب‌ها، وال پست با توجه به ضخامت دیوار، در جای خود تثبیت می‌گردد. این روش هم در سازه‌های بتنی و هم در ترکیب با اسکلت فلزی قابل استفاده است.

اجرای وال پست در دیوار بلوک سبک

در اجرای وال پست برای دیوارهای ساخته‌شده با بلوک سبک، ابتدا باید محل دقیق صفحات اتصال در سقف و کف تعیین شود. سپس، ورق‌های اتصال نصب و وال پست با دقت به آن‌ها جوش داده می‌شود. پس از آن، دیوار با بلوک از یک طرف به‌طور کامل چیده می‌شود و وال پست در طرف دیگر از داخل دیوار اجرا می‌گردد تا مهاربندی کامل فراهم شود.

اجرای وال پست در اسکلت فلزی

در سازه‌هایی با اسکلت فولادی، وال پست باید به‌طور مستقیم به تیرها و ستون‌های فولادی جوش داده شود. این اتصال مستقیم، مقاومت سازه‌ای دیوار را در برابر نیروهای جانبی تضمین می‌کند و از ایجاد ترک یا ناپایداری در دیوار جلوگیری می‌نماید.

اجرای وال پست در سوله‌ها

اجرای وال پست در سوله‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد. در صورت رعایت نکردن ضوابط فنی، دیوارهای سوله در برابر نیروهای جانبی مانند باد یا زلزله، بسیار آسیب‌پذیر خواهند بود. استفاده از وال پست در سوله‌ها نه‌تنها سبب یکپارچگی دیوار با اسکلت می‌شود، بلکه دهانه‌های بزرگ را نیز به‌طور مؤثری مهار می‌کند. به همین دلیل، در سوله‌ها معمولاً از پروفیل‌های فولادی سنگین‌تری به‌عنوان وال پست استفاده می‌شود که در عمل نقش ستون تقویتی را نیز ایفا می‌کنند.

در مجموع، رعایت اصول استاندارد در اجرای وال پست برای هر نوع سازه، لازمه‌ ی ایمنی، دوام و پایداری دیوارهاست. عدم توجه به این موارد می‌تواند ریسک آسیب در برابر بارهای جانبی را به‌طور جدی افزایش دهد.

ساخت و اجرای وال پست دیوار چگونه است؟

ساخت و اجرای وال پست دیوار یکی از مراحل مهم در مقاوم‌سازی دیوارهای غیرباربر به شمار می‌رود. وال پست‌ها نقش مهاربند جانبی را ایفا می‌کنند و باعث می‌شوند دیوار در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله، باد یا ضربات احتمالی مقاومت بیشتری داشته باشد. در پروژه‌های ساختمانی، اجرای درست وال پست نه تنها از ایجاد ترک و ریزش دیوار جلوگیری می‌کند، بلکه دوام سازه را در درازمدت تضمین می‌کند.

فرآیند اجرای وال پست معمولاً با نصب پروفیل‌های فولادی (مثل قوطی یا ناودانی) آغاز می‌شود که به صورت عمودی یا افقی درون یا کنار دیوار قرار می‌گیرند. این پروفیل‌ها باید به‌درستی به عناصر سازه‌ای مانند تیر، ستون یا سقف متصل شوند. برای اتصال وال پست‌ها به سازه، معمولاً از میلگرد، صفحه پلیت، جوشکاری یا رول بولت استفاده می‌شود تا انتقال نیرو به شکل ایمن انجام گیرد. محل قرارگیری وال پست نیز بسته به طول و ارتفاع دیوار، نوع دیوارچینی و محل بازشوها طراحی می‌شود.

در اجرای وال پست‌های قائم، شاخک‌هایی از میلگرد (معمولاً نمره ۱۰) به صورت متناوب در دیوار کار گذاشته می‌شوند تا اتصال میان دیوار و وال پست تقویت شود. همچنین در وال پست‌های افقی، معمولاً در دیوارهایی با ارتفاع بالا یا دارای بازشوهای متعدد استفاده می‌شود تا پایداری بیشتری فراهم شود. یکی از نکات مهم در اجرای وال پست، ایجاد درز انقطاع یا استفاده از نوار اسفنجی میان وال پست و بدنه دیوار است تا از انتقال مستقیم تنش‌ها و ایجاد ترک جلوگیری شود.

برای ایجاد پیوستگی مناسب در مراحل نهایی مانند نازک‌کاری یا گچ‌کاری، معمولاً روی وال پست‌ها توری مرغی یا رابیتس نصب می‌شود تا سطحی یکنواخت برای اندودکاری ایجاد شود. استفاده از پروفیل‌های ضدزنگ یا رنگ‌آمیزی مناسب نیز برای افزایش دوام در برابر رطوبت الزامی است. به طور کلی، اجرای اصولی وال پست نیازمند دقت فنی، مصالح مناسب و رعایت ضوابط آیین‌نامه‌ای است تا عملکرد مطلوب آن در زمان زلزله یا تنش‌های سازه‌ای تضمین شود.

اشتباهات رایج در ضوابط اجرای وال پست دیوار

اشتباهات رایج در ضوابط اجرای وال پست دیوار می‌تواند به کاهش کارایی وال پست و حتی به خطر افتادن ایمنی دیوار و کل سازه منجر شود. آشنایی با این خطاها به مجریان و ناظران کمک می‌کند تا از بروز مشکلات جلوگیری کنند و اجرای بهتری داشته باشند. در ادامه به مهم‌ترین اشتباهات اشاره می‌کنیم:

   1. عدم رعایت فاصله استاندارد بین وال پست‌ها
یکی از اشتباهات متداول، افزایش بیش از حد فاصله بین وال پست‌ها است که باعث می‌شود دیوار به درستی مهار نشود و در برابر نیروهای جانبی مقاومت کافی نداشته باشد.

   2. اتصال نامناسب وال پست به سازه
اتصال ضعیف یا ناقص وال پست به تیر، ستون یا سقف می‌تواند باعث عدم انتقال درست نیروهای جانبی شده و عملکرد تقویتی وال پست را کاهش دهد.

   3. استفاده از پروفیل نامناسب یا با کیفیت پایین
به کار بردن پروفیل‌های نازک، ضعیف یا بدون پوشش ضدزنگ، باعث کاهش دوام و مقاومت وال پست در برابر خوردگی و زنگ‌زدگی می‌شود.

   4. عدم ایجاد درز حرکتی بین وال پست و دیوار
نبود درز حرکتی یا استفاده نکردن از مصالح نرم مانند نوار اسفنجی باعث انتقال تنش‌ها به دیوار و ایجاد ترک‌های مویی یا بزرگ در دیوار می‌شود.

   5. عدم مهار مناسب وال پست‌های افقی
در دیوارهای بلند یا دیوارهایی که دارای بازشوهای متعدد هستند، اجرای ناقص یا عدم استفاده از وال پست افقی باعث ضعف در مقاومت دیوار می‌شود.

   6. عدم نصب توری مرغی یا رابیتس روی وال پست
عدم استفاده از توری مرغی برای ایجاد پیوستگی بین وال پست و اندود دیوار می‌تواند باعث جداشدگی پوشش دیوار و ترک‌خوردگی شود.

   7. عدم نظارت کافی در مراحل اجرای وال پست
غفلت از کنترل کیفیت مصالح، ابعاد، اتصالات و اجرای دقیق وال پست می‌تواند مشکلات جدی در عملکرد نهایی ایجاد کند.

وجود الزامی شرکت مقاوم سازی در ایران

در ایران، با توجه به شرایط زلزله‌خیزی بالا و اهمیت حفظ ایمنی ساختمان‌ها، وجود شرکت‌های تخصصی مقاوم‌سازی به‌صورت الزامی و حیاتی است. این شرکت‌ها با بهره‌گیری از دانش فنی، تجهیزات پیشرفته و نیروهای متخصص، نقش مهمی در بهبود مقاومت سازه‌ها در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد ایفا می‌کنند. بدون حضور این شرکت‌ها، ساختمان‌ها در برابر مخاطرات طبیعی بسیار آسیب‌پذیر خواهند بود و خطرات جانی و مالی به شدت افزایش می‌یابد.

یکی از شرکت‌های معتبر و پیشرو در حوزه مقاوم‌سازی ساختمان در ایران، شرکت رادیاب است. این شرکت با سال‌ها تجربه موفق در پروژه‌های مختلف عمرانی، توانسته است با ارائه راهکارهای نوین و اجرای دقیق استانداردهای بین‌المللی، سطح ایمنی ساختمان‌ها را به طور قابل توجهی ارتقا دهد. خدمات شرکت رادیاب شامل تقویت سازه‌های موجود، اجرای وال پست، مقاوم‌سازی دیوارها و بهینه‌سازی عملکرد لرزه‌ای سازه‌ها است که همواره با رعایت دقیق ضوابط فنی و مهندسی انجام می‌شود.

وجود شرکت‌هایی مانند رادیاب به عنوان مجریان حرفه‌ای مقاوم‌سازی، تضمینی است برای حفظ جان و سرمایه مردم و توسعه‌ای پایدار در صنعت ساختمان‌سازی ایران. با توجه به اهمیت این موضوع، همکاری با شرکت‌های تخصصی و معتبر در زمینه مقاوم‌سازی، نه تنها توصیه بلکه در بسیاری موارد یک ضرورت قانونی و ایمنی محسوب می‌شود.

نتیجه گیری

در نهایت، رعایت دقیق ضوابط اجرای وال پست دیوار یکی از کلیدهای اصلی تضمین ایمنی و دوام سازه‌های ساختمانی است. اجرای اصولی وال پست‌ها نه تنها از ترک‌ خوردگی و ریزش دیوار جلوگیری می‌کند، بلکه مقاومت سازه را در برابر نیروهای جانبی مانند زلزله و باد به شکل قابل توجهی افزایش می‌دهد. از این رو، بهره‌گیری از مشاوره تخصصی مقاوم‌سازی و همکاری با شرکت‌های حرفه‌ای در این زمینه، اهمیت فراوانی دارد.

شرکت رادیاب به عنوان یکی از پیشروهای حوزه مقاوم‌سازی در ایران، با تجربه و تخصص خود، توانسته است پروژه‌های موفق متعددی را در زمینه اجرای وال پست و تقویت سازه‌ها به انجام برساند. انتخاب چنین شرکت‌هایی می‌تواند تضمینی برای اجرای دقیق ضوابط، افزایش ایمنی و بهبود عملکرد سازه در بلندمدت باشد. بنابراین توصیه می‌شود همواره قبل از شروع هر پروژه ساختمانی، از مشاوره و خدمات تخصصی شرکت‌های مقاوم‌سازی معتبر مانند رادیاب بهره‌مند شوید تا بتوانید با خیالی آسوده، ساختمانی مستحکم و مقاوم داشته باشید.